Pyongyang ✩ Kim Il Seung Square

De tijd gaat hard hier: we beginnen alweer aan onze vierde en laatste dag in de Democratische Volksrepubliek. Wel in stijl, want we worden wakker in het spectaculaire, traditionele Korea House Dong Myong Hotel. We hebben vannacht in traditionele Koreaanse bedden mogen slapen, oftewel op een matje op de grond. Hoe akelig dat ook klinkt: het is bijzonder comfortabel, en we hebben dan ook heerlijk geslapen!

Helaas moeten we weer vroeg op, en dus uiteraard ook weer flink haasten, want we hebben om 07:00 op het binnenpleintje voor onze kamers afgesproken met Ms. Ri. En we weten allemaal hoe punctueel en vooral streng deze dames uit het Noorden zijn... Dat bleek vooral uit de manier waarop ze om 07:15 naar buiten slenterde en vroeg "Oh, wachten jullie op ons?". De dames brachten ons naar de ontbijtzaal en gingen er meteen weer vandoor. Als ze ons die zaal nou gewoon even eerder gewezen hadden... Let trouwens vooral op het woord 'zaal': het was inderdaad een enorme ruimte, maar er stond maar één tafel in het midden. Ons vermoeden was dat er normaal veel meer tafels stonden, maar inmiddels lijkt het erop dat wij gewoon een smerige voorkeursbehandeling krijgen. Dit vermoeden werd later bevestigd toen we naar buiten liepen en een enorme stapel schoenen voor de deur van een andere ruimte zagen staan. Hoe dan ook, ondanks dat de ruimte traditioneel Koreaans was en we ook hier op de grond zaten met een typisch Aziatische lage tafel, was het ontbijt nogal Westers: letterlijk brood met jam. De ene verbazing na de andere, ik blijf het zeggen.

Nadat we eenzaam en alleen ons ontbijt hadden genuttigd, zochten we Yin en Yang weer op. Die waren een beetje gepikeerd dat ik mijn jeogori [Noordelijke benaming van de traditioneel Koreaanse jurk] nog niet had aangetrokken - we moesten hier immers nog foto's maken! Dit is inderdaad wel de ideale setting als ik nog dat soort foto's wil, dus hop, dat ding aan. Luid gegiechel; hop, dat ding weer uit en opnieuw aan, want ik had 'm binnenstebuiten. Hallo, buitenlander hier... Ditmaal wel goed, dus nu begon het echte werk. Ga eens hier staan. Ga eens daar zitten. Nu een foto voor de poort, helemaal aan het begin van het park. Voelt helemáál niet ongemakkelijk, hoor, om langs al die Noord-Koreanen te lopen in je schreeuwende traditionele kloffie met je Westerse uiterlijk! Eenmaal bij de poort aangekomen wilde ik toch wat anders met m'n haar: ik had er namelijk alleen snel even een elastiekje ingegooid voor het praktische nut, maar erg fraai was het niet, dus ging één van de dames er even mee aan de slag. Ik weet niet of het er beter van werd, maar er zitten in ieder geval wel een paar leuke foto's tussen!

Door het hele gedoe met de jeogori liepen we wel wat achter op schema, dus de chauffeur zette hard in op de weg naar een Boeddhistische tempel die we nog zouden bezoeken. Deze tempel was gelukkig nog wel met de auto bereikbaar, dus we waren er al snel. Bovendien was deze tempel ook meteen een stuk groter en mooier dan die ene die we gister hebben bezocht! Deze is het zeker wel waard. We werden weer begroet door een lokale gids in een beeldschone jeogori (ik werd bijna jaloers) die ons de geschiedenis van deze tempel vertelde. Zo is onder andere de vierde zoon van één van de koningen daar op z'n tiende monnik geworden; helaas heb ik niet veel meer kunnen onthouden, want je krijgt hier zó veel informatie in één keer! Wat ik dan weer niet snel zal vergeten is onze ontmoeting met de Boeddhistische priester van deze tempel: normaal zouden hier geen ongelovigen mogen komen, maar omdat wij van ver kwamen, wilde hij wel samen met ons bidden dat onze wensen uit zouden komen. Heel bijzonder, want zo'n ritueel hebben we nog nooit bij mogen wonen, en de man heeft werkelijk een prachtige stem. Onderweg naar buiten kwam ik twee prachtige bidsprinkhanen tegen; niet exact wat ik gewenst had, maar wel ontzettend mooi voor op de foto!

Kijk eens naar dat lachebekje!

Toen we weer in het busje waren gestapt, zei Ms. Ri dat we nu aan de terugrit naar Pyongyang zouden beginnen. Was hier niet veel meer te doen nog? Ik weet zeker dat we onder andere nog de watervallen zouden bezoeken... "Zoals jullie gisteren hebben gezien, zijn de wegen kapot. De watervallen zijn niet bereikbaar", was het antwoord. Als je het mij vraagt hebben ze gewoon geen zin meer in een wandeling zoals gisteren, maar ja, wie kan het ze kwalijk nemen op die schoenen? Bovendien had Ms. Ri vandaag een felroze mantelpakje aan; het beeld van Dolores Umbridge was nu echt wel compleet...

Enfin, zo'n drie uur later stonden we weer in Pyongyang. Het volgende item op ons reisschema was de metro. In andere steden is het reizen in de metro misschien niet echt een agendapunt, maar laten we vooral niet vergeten dat we hier in de hoofdstad van Noord-Korea zijn! Alles is hier bijzonder. Dit is de eerste en enige keer dat we de kans gaan krijgen om samen met heuse Noord-Koreanen te reizen in het openbaar vervoer van Pyongyang. Wat het nog extra bijzonder maakt, is dat het vandaag een historische dag is voor heel Korea, zowel Noord als Zuid. De Zuid-Koreaanse president Moon Jae In komt voor het eerst sinds een bijzonder lange tijd naar Pyongyang voor een ontmoeting met Kim Jong Un, en de Noord-Koreanen zijn door het dolle heen! Overal lopen vrouwen in traditionele kledij met bloemen om langs de route te gaan staan, en de Zuid-Koreaanse president te verwelkomen. Fantastisch om te zien. Maar ook zonder al die kleurrijke jurken was het een gave ervaring geweest, want de metro van Pyongyang is niet wat je ervan verwacht! Om te beginnen werden we met een bijzonder lange roltrap naar beneden gevoerd - 400 meter, als ik het goed heb begrepen, wat best diep schijnt te zijn voor een metro. Dan nog een gang door richting de trap naar het platform... en ik zeg je, zo'n fraai uitgedost metroplatform heb ik werkelijk nog nooit gezien. Sommige stations in Berlijn vind ik erg mooi, bijvoorbeeld die met allemaal foto's van oude trams op de tegeltjes - maar hier is het helemaal niets bij! Prachtige mozaïeken langs het spoor, weelderig versierde pilaren, en schitterende kroonluchters aan het plafond. Uiteraard waren er ook grote platen van de grote leiders te zien, maar zelfs dat had wel iets. Op het perron hingen er kranten aan palen, zodat mensen de krant konden lezen terwijl ze stonden te wachten. De passagiers werden begeleid door een conductrice op het perron. En het mooiste, iets wat ik dolgraag in andere landen ook zou willen zien: een interactieve kaart waarbij je op het knopje kan drukken van het station waar je heen wilt, zodat de route die je moet nemen oplicht... makkelijker kan het haast niet. Helaas rijden we maar voor één station mee: in het volgende station (met bloementhema) probeer ik nog een foto te maken van een aanstormende trein, maar Ms. Umbr... Ri komt even hard naar me toe rennen terwijl ze met haar vingers een kruis maakt. "Geen foto's van de tunnel!", bijt ze me toe. Ik vraag me nog altijd af waarom, maar ik durf het niet te vragen...

Onze chauffeur wachtte ons uiteraard op bij het tweede metrostation, en bracht ons meteen door naar het restaurant voor de lunch. Daar blijkt dat we onze maaltijd weer gezamelijk moeten nuttigen - da's weer even schrikken voor de drie Koreanen. Jammer, jongens! Het wordt weer een ongemakkelijke zit, dus daarna gaan we gauw weer door naar het volgende punt: de Grand People Study House, oftewel een bijzonder fancy bibliotheek. Voor de bibliotheek ligt een prachtig fonteinenpark, maar daar gaan we helaas niet naartoe. We moeten even wachten op onze lokale gids, maar als ze er eenmaal is, maakt ze ons wel blij: ze spreekt namelijk Engels en toont gevoel voor humor. Da's ook wel weer eens fijn! We beginnen in de grote hal waar we geen foto's mogen maken: er staat namelijk een enorm marmeren beeld van president Kim Il Seung. Voor de rest mogen we in het hele gebouw wel foto's maken. Ze leidt ons langs verschillende zalen; deze bieb is echt, echt enorm groot. In plaats van een boekenkast over een onderwerp, hebben ze letterlijk een hele zaal met boeken in diverse talen. Zo leidt ze ons onder andere langs Natuurwetenschappen, Techniekwetenschappen en Muziekwetenschappen. Bij Techniekwetenschappen laat ze ons een klein stukje van een college zien: die worden hier namelijk ook gegeven en zijn voor iedereen gratis toegankelijk. Zo kunnen mensen naast hun werk ook nog een studie doen - kennis staat hier namelijk hoog in het vaandel. Zou je niet verwachten, toch? Ze laat ons ook zien hoe boeken geleend kunnen worden: je zegt tegen een dame achter een balie welke boeken je wil, zij tikt iets in op haar [enorm moderne Windows XP] computer en hop, daar komt het boek aangesneld op de lopende band. Voor ons bestelt ze enkele boeken over Nederland en de Engelse versie van Harry Potter and the Chamber of Secrets. Zoals altijd trekt Harry Potter meteen m'n aandacht en ik begin aandachtig een pagina te lezen, alsof ik nog niet weet wat er staat. Tot ik halverwege ben en me besef in welk land ik sta... Hoe komen ze hier aan? Mag dit wel gelezen worden in dit land? Voorzichtig vraag ik of het boek ook toevallig vertaald is in het Koreaans. Ja hoor, dat is ie. Opmerkelijk! Zo gesloten ís dit land dus helemaal niet! [Later bedenk ik me dat ik best wel weet dat het boek is vertaald in het Koreaans - ik heb het immers thuis staan - maar ik wilde eigenlijk gewoon weten of het in Noord-Korea ook gewoon op de markt was.] Toch durf ik Bangtan niet te noemen wanneer onze lokale gids ons vraagt naar welke muziek we luisteren wanneer we op de afdeling Muziekwetenschappen binnen stappen. Het is ook weer een bijzonder lokaal: bij een aantal bankjes staan computerschermen, en bij een aantal bankjes staan enorme casettespelers. Even hoor ik in m'n hoofd de stem van onze Chinese reisleidster: "Het is alsof je 70 jaar terug in de tijd gaat wanneer je op de trein naar Pyongyang stapt". We vragen maar gewoon welke muziek hier populair is, en de gids bestelt iets van de Moranbong Band, dé populairste damesgroep van de DPRK. Eerst krijgt ze daadwerkelijk een casettebandje aangereikt, maar nee, voor ons moet alles uit de kast getrokken worden: we worden naar voren gebracht waar er een tv-scherm staat met een aantal grote speakers eromheen. Daar wordt een voorstelling aangezet waarbij de Morangbong Band gaat optreden. Op de vraag wat voor optreden dit is, komt het volgende antwoord: "Oh, toen vierden we dat een nucleaire proef succesvol was verlopen!". Wacht, wat? Dat komt dan uit zo'n klein, schattig meisje in zo'n mooie, kleurrijke jurk. Het blijft bijzonder. Overal waar je komt hier, komt het toch neer op maar één ding... Als laatste gaan we naar boven, naar het balkon dat uitkijkt op Kim Il Seung-square. Jup: hét beroemde plein waar de militaire parades wordt gehouden. Vanaf hier herken je daadwerkelijk het plein waar al die mensen staan, en zelfs de weg waar de paradewagens rijden. Nu voelt het pas écht bizar!

Geef toe: dat enge Pyongyang is eigenlijk best mooi!

We verlaten de bibliotheek en worden met de auto drie meter verder gereden naar het plein zelf. Het is een bizarre ervaring: die ene plek waarvan geen Nederlander verwacht er ooit te komen, dat ene plein dat altijd gepaard gaat met slecht nieuws; daar staan we nu zelf. Zo in het zonnetje is er niets bedreigends aan. Aan de overkant zien we het balkon waar de Grote Leider altijd met z'n kameraadjes zit; nu weten we dat het imposante gebouw erachter niet zijn paleis is, maar dus een doodnormale bieb. Lachen. Zullen we nog een ballon stukprikken? Overal op het plein staan nummertjes op de grond. Die worden gebruikt door de grote groepen mensen wanneer ze de beroemde patronen maken. Zo werkt dat dus!

Naast een metro en een bieb; wat zijn nog meer alledaagse plekken die we hier nog kunnen bezoeken? Ah, juist: een supermarkt! Okay, zij noemden het een warenhuis, maar eigenlijk was het gewoon een opgeleukte supermarkt. Bij het uitstappen werd me meteen verteld dat ik m'n camera achter moest laten, want binnen mochten geen foto's worden gemaakt. Oh. Geld mocht uiteraard wel mee, maar er kon alleen met Noord-Koreaanse won worden betaald: er moest dus eerst gewisseld worden! Spannend, want eigenlijk mogen buitenlanders niet met Noord-Koreaans geld betalen, maar hier dus wel. 1 Chinese yuan is ongeveer 1000 won; we rekenden uit dat 10.000 won dus iets minder is dan één euro. Dat zijn nogal flinke bedragen die je dan tegen gaat komen. Ik wilde een briefje van 100 yuan wisselen, maar Ms. Ri zei dat dat te veel zou zijn. Ik was lekker eigenwijs: toen ze weg was, wisselde ik 'm lekker toch. Dat was natuurlijk niet slim, want uiteindelijk heb ik twee haarstrikjes van 20.000 won en één fles makgeolli [bijzonder fijn Koreaans drankje dat ik in Seoul heb gedronken en daarna nooit meer heb gezien] gekocht. De fles makgeolli was 2600 won. Dat is zo'n klein bedrag dat ik niet eens kan uitrekenen hoe weinig dat in euro is. 20 cent of zo? Ik baalde er in ieder geval van dat ik écht geen plek heb om meer flessen mee te nemen... Ik had dus nog ontzettend veel won over, maar helaas weet ik dat die briefjes bij de grens weer ingenomen gaan worden, dus wissel ik ze maar weer terug naar yuan. Bijna alsof ik niets heb uitgegeven.

Het aller-, allerlaatste punt op ons Noord-Koreaanse reisschema is een bezoekje aan een plek voor naschoolse activiteiten. Daar zullen we gaan kijken naar een optreden van kinderen van middelbare schoolleeftijd. We vrezen een beetje voor wat we te zien gaan krijgen - we hopen niet dat dit zo'n nepding is, zeg maar. Ach, helemaal nep was het niet, maar leuk ook zeker niet. Toen we binnenkwamen waren de meisjes bijna klaar met hun dansvoorstelling. Na het laatste dansje zeiden onze gidsen dat het zo weer verder zou gaan, dus dat we een plekje vooraan uit moesten zoeken. Dat deden we dan ook. Ondertussen werden de meisjes belaagd door Chinezen die met ze op de foto wilden en cadeautjes gaven. Op dat moment viel het ons al op dat de dames er niet heel blij uitzagen. Ook kregen we weer een mooie demonstratie van Chineze schaamteloosheid: één van de vrouwen gaf een meisje twee poppetjes, maakte een foto van het meisje, en pakte de poppetjes weer af. Ongelooflijk... Eindelijk lieten de toeristen de meisjes met rust, en gingen ervandoor. Heel even gingen de meisjes van het podium af - om daarna direct weer op te komen! Dit gaat gewoon een aantal uur lang non-stop zo door. Geen wonder dat de stakkers lachen alsof het pijn doet...

En dan: ons laatste avondmaal hier in de DPRK. Blijkbaar hadden ze iets speciaals voor ons besteld: hotpot! We zaten weer met z'n vijven in één ruimte, maar dit keer deed niemand er moeilijk over, dus ik ga ervanuit dat het gepland was. Komt waarschijnlijk ook omdat we geen flauw benul hebben van hoe deze variant van hotpot werkt: er stond namelijk een klein pannetje voor zowel Tom als mij klaar. De Koreanen zelf hadden uiteraard weer wat anders: het viel ons op dat Ms. Yang eigenlijk altijd hetzelfde soepje eet, terwijl we Ms. Ri ervan verdenken dat ze op lucht leeft. De chauffeur eet gelukkig wel normaal; die krijgt altijd als eerst het grootste stuk, omdat hij zulk zwaar en verantwoordelijk werk doet. Opletten, allemaal! Er valt een hoop te leren in dit land. Hoe dan ook, terwijl Ms. Yang rustig aan Tom uitlegt wat ie allemaal op welk moment in het pannetje moet mikken, raakt Ms. Ri gefrustreerd over het feit dat ik niet in één keer een flinterdun stukje vlees op kan pakken met m'n stokjes [want ik word gelukkig helemáál niet nerveus van het mens] en neemt het maar gewoon helemaal van me over. Het is de ervaring die zo'n speciale maaltijd leuk maakt, vind je niet? Uiteindelijk was het gelukkig best smakelijk, en de hele tafel stond weer vol hapjes. Omdat de gezusters Gids bijna niks aten, gingen we daar maar aan verder. Van alle bordjes was wel iets gegeten, behalve de hele vis die er lag. Toen eigenlijk iedereen vol zat, werd er nóg een bordje op tafel gezet. "Dat is eend", zei Ms. Yang. Ze wees naar dat bordje en het bord met de vis. "Die nemen we mee voor de chauffeur. Hij drinkt graag een biertje bij het eten maar kan dat nu niet, dus hij eet straks in het hotel verder". Helaas liet ik toen vallen dat ik nieuwsgierig was naar de eend, maar ik zat vol, dus ik gunde de chauffeur z'n bordje echt wel. "Please try!", bleef Ms. Yang aandringen. "Je kan echt wel een stukje proeven! Probeer gewoon!". Uiteindelijk was ook Tom wel nieuwsgierig, dus probeerde hij één stukje. Nouja, dan kan ik inderdaad ook wel een stukje pakken, en dan laten we het erbij. Vervolgens wees Ms. Yang weer naar het bord met de vis: "Nu nemen we alleen deze mee". Pardon?? Net zei je nog... Nee hoor, nu er twee stukjes vanaf waren, zouden ze het niet meer meenemen. Had dat dan meteen gezegd, dan hadden we er niet van gegeten! Af en toe kan ik die Aziaten wel. Maar nee, het bleef bij de vis. Maar we hoefden ons geen zorgen te maken: de restjes werden aan de varkens gevoerd. Die varkens zouden naar het leger worden gestuurd. Dus eigenlijk hielpen we het leger...

We gaven het op, en lieten ons maar terugrijden naar het hotel. Om onze tijd hier in Pyongyang af te sluiten, besluiten we een kijkje te gaan nemen in het ronddraaiende restaurant op de bovenste verdieping van het hotel. Onze hoop is dat ze hier makgeolli schenken - ik heb het in geen tijden meer gedronken, en Tom überhaupt nog niet - maar helaas, dat was teveel om op te hopen. We eindigen aan de bar met een perziksapje, een ijskoffie en een zak mierzoete kaaschipjes. Het uitzicht was prachtig: doordat het donker was, was dat namelijk ons eigen spiegelbeeld. Het is niet de afsluiting die we verwacht hadden, maar toch. Het was een zeer bijzondere week, en dat mag gevierd worden! Morgen staat er niets meer op het schema, behalve de trein terug naar Dandong. Vanaf nu wordt het alleen nog maar reizen, en weinig meer zien. Voor nu gaan we dus nog maar even wat rust pakken nu het nog kan. Welterusten allemaal, en tot gauw weer. De volgende keer spreken we jullie weer aan de 'veilige' kant <3

#DPRK2018 #Day5